Kıdem Tazminatı Nedir, Nasıl Hesaplanır?; İş sözleşmesi 4857 sayılı İş Kanununun 8.maddesine göre; “bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir”. İşçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesi çeşitli nedenlerden ötürü sona erebilmektedir. İş sözleşmesinin sona ermesinin sonuçlarından biri de işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesidir. Fakat iş sözleşmesinin sona erdiği her halde işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır. İşçi ancak kanundaki belirli şartların gerçekleşmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
İş Sözleşmesinin Sona Ermesinin Sonucu: Kıdem Tazminatı
Kıdem tazminatı ile ilgili merak ettiğiniz hususlarda bir iş ve işçi avukatından danışmanlık almak isterseniz tüm detaylar için Teko Hukuk Bürosunun iş hukukunda deneyimli avukatlarına Whatsapp veya sitemizdeki telefon numarasından ulaşabilirsiniz.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, işveren tarafından kanundaki asgari çalışma süresini doldurmuş işçiye, iş Kanununda öngörülen nedenlerden biriyle iş akdinin sona ermesi halinde çalıştığı hizmet süresi ve ücretiyle de orantılı şekilde hesaplanarak ödemekle yükümlü olduğu parasal değerdir.
Kıdem Tazminatına Hakkı Nasıl Kazanılır?
- İşçinin İş Kanunu Kapsamında Çalışan İşçi Olması: Kıdem tazminatı yalnızca İş Kanununda düzenlenmiştir. Dolayısıyla İş Kanunu haricinde, örneğin Borçlar Kanununa tabi şekilde çalışan işçiler kıdem tazminatına hak kazanamazlar.
- İşçinin Hizmet Süresinin En Az 1 Yıl Olması: İş sözleşmesinin sona erdiği tarihte işçinin çalışma süresinin bir yılı doldurmuş olması halinde kıdem tazminatına hak kazanılabilecektir. En az bir yıl kıdem şartı nispi emredici bir hükümdür. Dolayısıyla örneğin işçi ve işveren iş sözleşmesinde bir yıldan daha az çalışılması halinde de işçinin kıdem tazminatına hak kazanabileceğini kararlaştırabilirler.
- İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshedilmiş Olması: İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi gerekmektedir. İşveren, sözleşmeyi kendisinin feshetmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır. Burada önemli bir istisna işverenin iş sözleşmesini haklı neden sebebiyle İş Kanununun 25.maddesinin 2.fıkrasındaki sebeplerden birine veya madde 17’deki geçerli nedenlere dayanarak ve yine madde 17’deki bildirim sürelerine uyarak feshetmesidir. Bu durumda işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır. Fakat işveren iş sözleşmesini 25.maddesnin 2.fıkrası haricinde diğer fıkralardaki sebeplere, madde 17’deki geçerli nedenlerden birine dayandırmaksızın veya madde 17’deki geçerli nedenlerden birine dayandırmakla beraber bu maddedeki ihbar sürelerini beklemeksizin feshederse bu durumda işçi diğer şartları da varsa kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
İş Sözleşmesinin Kanunda Gösterilen Belirli Nedenlerle Sona Ermesi:
- İşçinin Ölümü: 1475 sayılı kanuna göre işçinin ölümü kıdem tazminatını gerektirir. Bu durumda bir yıl çalışma süresi ve yukarıdaki diğer şartları da sağlamış olan işçi kıdem tazminatına hak kazanabilecek ve bu tazminat işçinin mirasçılarına ödenecektir.
- Muvazzaf Askerlik Nedeniyle Fesih: İş Kanunu’nun 31. maddesinde belirtildiği üzere “Muvazzaf askerlik ödevi dışında manevra veya herhangi bir sebeple silah altına alınan veyahut herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi işinden ayrıldığı günden başlayarak iki ay sonra işverence feshedilmiş sayılır. İşçinin bu haktan faydalanabilmesi için o işte en az bir yıl çalışmış olması şarttır. Bir yıldan çok çalışmaya karşılık her fazla yıl için, ayrıca iki gün eklenir. Şu kadar ki bu sürenin tamamı doksan günü geçemez.” İşçinin muvazzaf askerlik nedeniyle iş sözleşmesine son verilmesi halinde de iş akdi işveren tarafından feshedilse dahi işçi kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
- Yaşlılık (Emekli Aylığı) Nedeniyle Fesih: 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinin 1. fıkrasının 4. bendi kapsamında “Bağlı bulundukları kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla” işçinin iş akdini feshetmesi halinde de işçi kıdem tazminatına hak kazanmaktadır.
- Kadın İşçinin Evlenmesi Nedeniyle Fesih: 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinin 1. fıkrasının 5. bendi kapsamında “kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi halinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.” İş akdi devam ederken evlenen kadın işçi evlenme tarihini izleyen 1 yıl içerisinde kıdem tazminatına hak kazanmaktadır.
Yukarıda sayılan şartların birlikte bulunması halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir.
Kıdem Tazminatının Hesaplanması
1475 sayılı kanunun 14.maddesine göre; “…işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır”. Bu maddedeki 30 günlük ücret brüt ücrettir yani normal ücretin yanında işçinin almış olduğu diğer menfaatleri kapsar. Diğer menfaatlerden kasıt yemek yardımı, gıda yardımı, yakacak yardımı, taşıt yardımı, prim gibi menfaatlerdir. Kıdem tazminatı hesabında çıplak ücretin yanında bu menfaatler de hesaba katılır. Kıdem tazminatı hesabında kullanılacak ücret işçinin en son aldığı brüt ücrettir.
Fakat burada dikkat edilmesi gereken bir husus kıdem tazminatı tavan miktarıdır. Toplu iş sözleşmeleri ve hizmet akitleri ile kıdem tazminatına esas süreninin de fazla olması dolayısıyla kıdem tazminatı tutarı yüksek miktarlara ulaşmakta idi. Oluşan yüksek rakama bir üst sınır konulması amacıyla kıdem tazminatı tutarına tavan uygulaması getirilmiştir. 2025 yılı için belirlenen kıdem tazminatı tavanı miktarı 35.058,58 TL’dir. Bunun yanı sıra kıdem tazminatı damga vergisine tabidir. Dolayısıyla hesaplanan kıdem tazminatı miktarından damga vergisi miktarının da düşülmesi gerekmektedir.
Altı Aylık Kıdem Tazminatı Hesaplama
Öncelikle belirtmek gerekir ki yukarıda da açıkladığımız üzere kural olarak (diğer şartların da varlığı halinde) işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için asgari olan bir yıllık çalışma süresini tamamlamış olması gerekmektedir. Fakat kanundaki bu hükmün nispi emredici bir hüküm olduğunu, işçi ile işverenin kıdem tazminatı hususunda bir yıldan daha az bir süre kararlaştırmaları mümkündür. İşçi ile işverenin bu konuda anlaşmış olduğu varsayımından yola çıkarak; işçinin en son almış olduğu brüt ücreti otuza bölerek günlük çalışmasının karşılığını bulduktan sonra bu karşılığın 180 gün ile çarpılması sonucu işçinin 6 aylık kıdem tazminatı miktarı bulunacaktır.
Evlilik Tazminatı Hesaplama
Evlilik tazminatının hesabı kıdem tazminatıyla aynı olduğundan kıdem tazminatı bakımından yaptığımız açıklamalar ve hesap yöntemi burada da geçerlidir. Dolayısıyla giydirilmiş brüt ücretin çalışılan yıl sayısı ile çarpımı bize evlilik tazminatı miktarını verecektir.
Askerlik Tazminatı Hesaplama
Askerlik tazminatının hesabı kıdem tazminatıyla aynı olduğundan kıdem tazminatı bakımından yaptığımız açıklamalar ve hesap yöntemi burada da geçerlidir. Dolayısıyla giydirilmiş brüt ücretin çalışılan yıl sayısı ile çarpımı bize askerlik tazminatı miktarını verecektir.
Kıdem Tazminatı Davası Nasıl Açılır?
Kıdem tazminatı bir işçilik alacağı olduğundan davanın görüleceği görevli mahkeme iş mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise davalı işverenin davanın açılış tarihindeki yerleşim yeri mahkemesi ile işin yapıldığı yer mahkemesidir.
1 Ocak 2018 tarihi itibariyle işçilik alacaklarına konu uyuşmazlıklar için dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk yoluna başvurma zorunluluğu getirilmiştir. Dolayısıyla kıdem tazminatı davası açmak isteyen işçi öncelikle arabulucuya başvurmak durumundadır. Arabulucuya başvurmaksızın açılan dava mahkemece reddedilecektir.
Arabuluculuk süreci sonunda işçi ve işveren kıdem tazminatı konusunda anlaşmaya varamazlar ise işçi, arabuluculuk son tutanağının imzalandığı tarihten itibaren 2 hafta içinde dava açmak zorundadır. Kıdem tazminatı davası bu 2 haftalık süre içinde yetkili ve görevli mahkemeye verilecek bir dilekçe ile ve gerekli harç ve masrafların ödenmesi suretiyle açılmış olur.
Kıdem Tazminatı Davası Ne Kadar Sürer?
Kıdem tazminatı davası bir işçilik alacağı davasıdır. Adalet Bakanlığının yargıda hedef süre uygulamasına göre işçilik alacağı davalarının sonuçlanması için hedeflenen süre 540 gündür. Tabi bu süre her işçilik alacağı davası için kesin süre niteliğini taşımamaktadır. Söz konusu davanın özelliğine ve mahkemelerin iş yoğunluğuna göre bu süre değişkenlik gösterebilmektedir.
Kıdem tazminatı ile ilgili merak ettiğiniz hususlarda bir işçi avukatından danışmanlık almak isterseniz tüm detaylar için Teko Hukuk Bürosunun iş hukukunda deneyimli avukatlarına Whatsapp veya sitemizdeki telefon numarasından ulaşabilirsiniz.
YAZAN Av. Şerifcan BADILLI – Stj. Av. Miray KABATAŞ